Makila

Euskal makila tradizionala

Makila euskaldunen makila da, bidaide gisa edo autoritate eta errespetuaren sinbolo gisa erabiltzen dena.

Makila askoz gehiago da ohiko baskoi makila bat baino; Historiaz, sinbolismoz eta maisutasunez blaitutako ehungintza lana da. Eskuz egina, bere fabrikazio prozesuak 5 eta 10 urte artean iraun dezake, mendeetan zehar bere horretan mantendu den antzinako tradizio bat errespetatuz.

Fabrikazio prozesua basoan hasten da, non ebaki txikiak egiten diren mispolo basatien adarretan. Marka hauek izerdiaren fluxua gidatzen dute eta makila bakoitzaren estetika berezia ezaugarritzen duten erliebe naturalak sortzen dituzte. Neguan moztu ondoren, egurrak prozesu zaindu bat jasaten du: labean azala kentzen zaio, kare biziz tindatzen zaio eta beroa aplikatuz zuzentzen da. Hamar urte arte iraun dezakeen lehortzeak aldizkako doikuntzak behar ditu forma zuzen perfektua bermatzeko.

Amaitutakoan, haga beheko aldean letoizko, alkatxofezko edo zilarrezko eskuz egindako ferrula batekin estaltzen da, euskadiko motibo tradizionalekin fin-fin zizelkatua. Goiko aldea adarrezko helduleku batez koroatuta dago, hodi haridun batean muntatua eta eskuz txirikordatutako larruz estalita. Ohorezko makilaren kasuan, heldulekua zilarrezkoa edo alkatxofazkoa da osorik, bere balio sinbolikoa areagotuz.

Makila errespetu eta aitortza sinbolo gisa eskaintzen da. Opari tradizionala da jubilazio, ezkontzetan, urtebetetzeetan edo enpresa-opari gisa bezalako ekitaldi garrantzitsuetarako. Makila bat ematea pertsona bat bere ibilbideagatik edo euskadiko kulturarekiko loturagatik omentzeko modu bat da.

Herrian errotuta egon arren, euskal makila mugak gainditu ditu, erregeei, aita santuei, buruzagi politikoei, artistei eta kirolariei bezalako pertsonaia ospetsuei oparituz. EAEko artisau-makila honek funtzionaltasuna, nortasuna eta dotorezia uztartzen dituen ondare bizia adierazten du.

Makilaren zatiak

Heldulekua

Eskua, adarrez egina. Iraganean, idi-adarrak erabiltzen ziren horretarako.

Goiko zorroa

Bujia batek larruzko heldulekua eusten du, pomeluari presioa egiten dion bitartean. Txapel honetan grabatzen dira dedikazioak eta esaldiak, hartzaile edo bezero bakoitzaren gustuaren arabera.

Heldulekua

Heldulekua ahuntz-larruz estalitako hodi bat da. Ahuntz-larruzko hainbat zerrenda egin ondoren, artisauak txirikordatzen ditu hodia estaltzeko. Hala ere, ohorezko makilak zilarrezko edo nikel zilarrezko heldulekua du.

Heldulekuaren azpian ezkutatutako makilaren punta.
Punta

Punta heldulekuaren azpian ezkutatuta. Normalean altzairu herdoilgaitzez egina izaten da.

Zorroa

Makilaren behealdean beste zorro bat jarri ohi da. Bertan, artisauak Euskal Grafiako motibo tipikoak grabatu ditu.

Zura

Mizpirondo-zura forma bereziz apainduta egoten da. Mizpirondoa da artisauak egin dizkion zauriak sendatzen dituen zuhaitz bakarra, eta bere azala apaintzen du erliebe originalak sortuz. Horregatik, makila egiteko egokiena da.

Puntakoa

Zorua ukitzen duen makilaren punta altzairuzkoa izaten da.

Makilaren esaldiak

Makilaren goiko zorroan leku bat gordetzen da, bezero bakoitzak artisauari nahi duen esaldia grabatzeko enkargua egin diezaion. Esanahi handiko hitzen bidezko eskaintza laburrak izaten dira. Batzuk tipikoak bihurtu dira dagoeneko, eta beste batzuk originaltasunagatik nabarmentzen dira. Hauek dira makiletan irakur daitezkeen esaldietako batzuk:

Hitza hitz

– Hitza hitza da

Hitzemana zor

– Agindutakoa zorra da.

Ihes etsaiak

– Ihes egin etsaiak

Nerekin beti zuzen

– Conmigo siempre recto

Nere bideko laguna

– Nire bidelaguna.

Nerekin inoren beldur

– Nirekin ez dago inoren beldurrik.

Nere laguna eta laguntza

– Nire laguna eta laguntza